ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟΥΣ ΔΕΛΦΟΥΣ

Η επιστροφή της Εύας Πάλμερ-Σικελιανού στους Δελφούς, την άνοιξη του 1952, όπως, με απλότητα, την περιγράφει ο Ελληνοαμερικάνος φίλος της και εικαστικός Μιχάλης Λεκάκης.

Απο την επιθεώρηση λόγου και τέχνης ΗΩΣ, τεύχη 103-107, 1967



ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟΥΣ ΔΕΛΦΟΥΣ

Αρχάς πενήντα δύο στο εργαστήριό μου, την ώρα που εδούλευα τα αγάλματά μου, σαν αστραπή μου φανερώθη πως η Εύα έπρεπε να επιστρέψει στην Ελλάδα.

Αμέσως της τηλεφώνησα :

“Εύα, κάτι μου λέει πως ήλθε ο καιρός να επιστρέψεις στην Ελλάδα. Χρόνια περιμένεις την κατάλληλη στιγμή. Μην αργήσεις. Η αποστολή σου εδώ τελείωσε. Τι θέλεις στην Αμερική; Οι Δελφοί σε περιμένουν”.

“Μιχάλη, σε εμπιστεύομαι και θα στείλω για το διαβατήριό μου. Στην Ελλάδα πρέπει να πεθάνω”.

Ετοιμάστηκε με ο,τι θεώρησε σημαντικό να πάρει μαζί της. Δεν επρόκειτο να γυρίσει πίσω. Σύμπτωσής μου, βρέθηκαν τα μέσα και εμένα να επισκεφθώ για πρώτη φορά την Ελλάδα.

Πριν φύγει έγινε αποχαιρετιστήρια δεξίωση στο εργαστήριό μου για την Εύα. Ηρθαν εκατοντάδες φίλοι, απ' όλες τις φυλές για να την αποχαιρετήσουν. Οι Ελληνες τα είπαν για όλους. Την τραγουδήσανε με δημοτικά τραγούδια. Την χορέψανε με χορούς απ' όλη την Ελλάδα και σε ένα σημείο σηκώθηκε η ίδια με αργόσυρτο χορό και χόρεψε ένα γύρο.

 

Στο σπίτι της πολλοί την αποχαιρετήσανε, ειδικά οι δικοί της. Ο Γλαύκος με την οικογένειά του ήρθαν απο το Πρόβινσταουν. Εδειξαν μεγάλη στοργή και συγκίνηση. Ο Γλαύκος αγκάλιασε τη μητέρα του και δάκρυσε. Λίγο μετά την επιστροφή τους έπιασε φωτιά το σπίτι και κάηκαν όλα. Δεν είπανε τίποτα της Εύας και δεν το έμαθε ποτέ.

Την ημέρα πρίν φύγει ήρθε ο εγγονός Μάρκος με την γυναίκα του και το τρισέγγονο Λουίζα. Μεγάλη χαρά έδειξε η Εύα, τους έδωσε και δώρα. Μαζί τους η Φράνσις, μητέρα του Μάρκου η οποία ήταν πάντοτε στο πλευρό της.

Και η Ελένη Σικελιανού έμεινε μαζί της πολύ χρονικό διάστημα, να την κοιτάξει. Ευγενική ψυχή, αφοσιωμένη στην Εύα, τη λέγαμε αγία. Φρόντισε τα πάντα της Εύας και αυτή την ετοίμασε για το ταξίδι.

Πήραμε εισητήρια με πλοίο αλλά έπιασε φωτιά και το ταξίδι ανεβλήθη. Αποφασίσαμε να πάει η Εύα αεροπορικώς και εγώ θα ακολουθήσω με άλλο πλοίο.

Οταν έφτασε η Εύα στην Ελλάδα, ο Καράς (Σημ Ο Σίμων Καράς που είχαν συνεργαστεί στις Δελφικές Εορτές) περίμενε με διακόσια παιδιά. Καθώς έβγαινε απο το αεροπλάνο την τραγουδούσανε. Μετά την πήρανε συγγενείς του Αγγελου στο σπίτι τους όπου έμεινε.

Αλλά εκεί κάθε μέρα περιμένανε απο τα ξημερώματα απ' έξω φίλοι να την χαιρετήσουν. Παρακουράστηκε και η Πράτσικα την πήρε στο σπίτι της μέχρι να πάει στους Δελφούς. Εκεί μόνο οι απαραίτητοι την είδαν.

Φίλοι την έφεραν στους Δελφούς. Εβγήκαν όλοι με κλάματα και χαρά να την υποδεχτούν. Η αναδεξιμιά της την πήρε στο σπίτι της όπου έμεινε.

Σε ολίγες μέρες πέντε χωριά έφτασαν στα αλώνια των Δελφών να πανηγυρίσουν την επιστροφή της. Φόρεσαν τα καλύτερά τους, του τόπου ενδυμασίες και της είπαν : “ Πρώτη φορά σε δώδεκα χρόνια τα φορέσαμε (Σημ. Απο τον πόλεμο του 1940 και τον εμφύλιο μέχρι το 1952 δεν ξαναείχαν γιορτάσει) περισσότερα χρόνια σε περιμένουμε”.

Θεατρικός όμιλος έφτασε απο την Αθήνα. Ανέβασαν τον Προμηθέα στο αρχαίο θέατρο για να την τιμήσουν. Πήρα την Εύα για να πάμε. Μόλις εβγήκαμε στο θέατρο όλο το ακροατήριο σηκώθηκε και την χειροκροτούσε επι είκοσι λεπτά και πλέον. Τέσσερεις φορές πήγε, τέσσερεις φορές το ίδιο συνέβη. Οι Ελληνες δεν την ξέχασαν ούτε οι ξένοι.

Ο Προμηθέας Νορβηγός, Ελβετός, Καναδός και Ελλην. Καθένας στη γλώσσα του, οι άλλοι ηθοποιοί και χορευτές Ελληνες. Αφιέρωσαν την τέχνη τους στην Δελφική Ιδέα και στην ιέρειά της Εύα.

Την τέταρτη φορά όμως κουράστηκε. Της είπα μην πάς σήμερα και δεν πήγα να την πάρω. Επήγε όμως με άλλους. Μετά την παράσταση παρουσιάστηκε χορεύτρια αγγλίδα να χορέψει προς τιμήν της. Η Εύα έμεινε.

Υγρή μέρα και ψυχρή. Την συνόδεψα στο σπίτι της και της είπα ξεκουράσου. Της είχαν ανάψει και φωτιά στο τζάκι. Την άλλη μέρα ήρθαν ειδήσεις πως η Εύα έπαθε ημιπληγία και την πήγανε στο αμερικανικό νοσοκομείο των Αθηνών μήπως τη σώσουν, αλλά η Εύα πέθανε.

Την άλλη μέρα την εθέσανε σε δημόσιο προσκύνημα στην μητρόπολη των Αθηνών. Την ασπάστηκαν όλοι οι Αθηναίοι και ξένοι. Την παράλλη την κλείσανε στους Αγίους Ελευθέριους, την μικρή Μητρόπολη να περιμένει το Σάββατο οπότε την επιστρέψανε στους Δελφούς.

Ολοι την συνοδέψαμε απο την Αθήνα. Στην εκκλησία των Δελφών εβγήκαν όλα τα χωριά να την μοιρολογήσουν μέχρι την ώρα της κηδείας.

Τους είπα, “Η Εύα μου άφησε εντολή πως αν πεθάνει θέλει να την πάνε με ξυλοκρέβατο να την θάψουν όπως είναι”. Με ρώτησαν, “Εχεις γραπτό τίποτα;”. Οχι. Δεν μπορούμε να κάνουμε διαφορετικά. Τη σηκώσαμε αργά το μεταμεσήμερο και την ενταφιάσαμε στο νεκροταφείο των Δελφών.