Αθανάσιου Τσακνάκη (Θεολόγου-Φιλόλογου)
Το συγκεκριμένο φιλοσοφικό-θεολογικό σύγγραμα είναι μια εκτενής επιστολή και ανήκει στην τριλογία των "Πυθικών Διαλόγων" (ή "Πυθικών Λόγων"), οι οποίοι με τη σειρά τους είναι τμήμα των "Ηθικών" του Πλουτάρχου. Στις σελίδες αυτού του έργου του, ο συγγραφέας -ο οποίος υπήρξε ισόβιος ιερέας του Μαντείου των Δελφών απο το 95μ.χ. κι έπειτα-μας παρουσιάζει ορισμένες λίαν αξιόλογες πτυχές της περίφημης "Δελφικής θεολογίας" του, με αφορμή το σύμβολο "Ε" ή "ΕΙ" το οποίο κοσμούσε τον Ναό του Θεού Απόλλωνα.
Το πρόβλημα γίνεται ακόμη πιο περίπλοκο όταν λάβουμε υπ' όψη μας οτι -μεταξύ των επτά εξηγήσεων, που ο Πλούταρχος παραθέτει για αυτό το σύμβολο- οι τέσσερεις το εκλαμβάνουν ώς "ΕΙ" και οι άλλες τρείς ως "Ε". Αυτές οι επτά εξηγήσεις-θεωρείες είναι συνοπτικά οι ακόλουθες:
1. Ιστορική-Πολιτική: Το "Ε" είναι σύμβολο των πέντε (ε') σοφών ανδρών.
2. Αλφαβητική-Αστρονομική : Το "Ε" είναι το δεύτερο κατά σειρά φωνήεν όπως ο Ηλιος (Απόλλων) είναι ο δεύτερος στην σειρά των επτά πλανητών.
3. Ερωτηματική-Χρησμοδοτική : Το "ΕΙ" σημαίνει "εάν" και τίθεται στην αρχή κάθε ερώτησης προς τον Θεό (ρωτώ εάν).
4. Συντακτική-Ευχετική : το "ΕΙ" σημαίνει "είθε" και προτάσσεται στις ευχές των ανθρώπων, (είθε να).
5. Διαλεκτική-Λογική : Το "ΕΙ" σημαίνει "εάν" και αποτελεί μέρος του διαλεκτικού συλλογισμού, εκείνης της νοητικής λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου, που τον διαχωρίζει απο τον εγκέφαλο των υπόλοιπων ζώων (εάν ισχύει το α, τότε ισχύει το β..).
6. Μαθηματική-Φυσική : Συμβολίζει τον ιερό αριθμό 5 των Πυθαγορείων, τα 5 στοιχεία της φύσης, τις 5 μουσικές συνηχήσεις, τα 5 μέρη της ψυχής, τα 5 γένη των πλασμάτων και άλλα παρόμοια σύνολα.
7. Ρηματική-Θεολογική : Το "ΕΙ" συμβολίζει το δεύτερο πρόσωπο του ενικού αριθμού, του ενεστώτα οριστικής φωνής του ρήματος "ειμί" (είμαι) και σημαίνει "είσαι" (εί). Αποτελεί τον ορθότερο τρόπο χαιρετισμού προς τον Θεό, εφόσον μόνο ο Θεός "είναι", δηλαδή είναι ο "όντως ον".
Ολο το βιβλίο σε ψηφιακή μορφή εδώ : Το Δελφικό ΕΙ
___________________________________________
Σχόλιο : Κλίνοντας περισσότερο προς την έβδομη εξήγηση, παραθέτω και την προσωπική μου άποψη επισημαίνοντας πως όσο δύσκολη είναι για εμάς σήμερα μια εξήγηση του συμβόλου, τόσο δύσκολη ήταν επίσης για τους μετέχοντες στην συγκεκριμένη συζήτηση καθώς το σύμβολο προϋπήρχε αιώνες πρίν την εποχή τους (1ος-2ος αιώνας μ.χ.). Διαβάζοντας το κείμενο γίνεται αντιληπτό πως κάποιες άρρητες θεολογικές προσεγγίσεις δεν αναφέρονται σκόπιμα και αυτό επιβεβαιώνεται και απο το γεγονός πως ο Πλούταρχος κλείνει την πραγματεία του χωρίς να αναφερθεί σε κάποιο τελικό συμπέρασμα και μόνο παραθέτει τις προσωπικές απόψεις των συζητητών διανθισμένες με μικρές δικές του παρεμβάσεις.
Στους Δελφούς λοιπόν, ο Θεός δεν αυτοπροσδιορίζεται, ούτε αυτοπροβάλλεται, ούτε αυτοεπιβάλλεται έμμεσα ή άμεσα χρησιμοποιώντας πρώτο πρόσωπο. Δεν υπάρχει το "Εγώ ειμί...". Το "ΕΙ" (εσύ είσαι) σαν ένδειξη σεβασμού και επιβεβαίωσης εκφράζεται απο άλλους..
Ακόμα, αυτό το "ΕΙ" βρισκόταν στην μετώπη του ναού του Απόλλωνα - όχι στο εσωτερικό πάνω ή στην βάση του αγάλματος του Θεού ώστε να αναφέρεται-να "ανήκει"- προσωπικά και αποκλειστικά σε αυτόν σαν προσφώνηση, χαιρετισμός ή ο,τι άλλο.
Ο πιστός προσερχόμενος στο Ναό αντίκριζε αυτό το "ΕΙ" στη μετώπη του, πριν ακόμη πλησιάσει και εισέλθει, να τον καλωσορίζει -να απευθύνεται σε αυτόν πρώτα- προερχόμενο απο την Θεότητα που κατοικούσε εντός. Μια αναγνώριση της ποιότητάς του, που αν ο ίδιος δεν την είχε συνειδητοποιήσει, του δινόταν και το "κλειδί" για να το πράξει, το "Γνώθι σ' αυτόν".
Με την σειρά του ο πιστός επέστρεφε αυτή την προσφώνηση στην Θεότητα παίρνοντας μέρος σε έναν διάλογο-χαιρετισμό αμοιβαίου σεβασμού και αναγνώρισης (Θεός προς άνθρωπο : ΕΙ, απάντηση του ανθρώπου στον Θεό : ΕΙ) . Σε έναν διάλογο που, επαναλαμβάνω, απουσιάζει το "εγώ"..
Αυτή η προσέγγιση του ανθρώπου απο τον Θεό και αντίστροφα, που βάζει το ανθρώπινο Ον απέναντι, και όχι κάτω απο την Θεότητα είναι ένα απο τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το κομμάτι του Ελληνικού Πολιτισμού που προέρχεται απο τους Δελφούς και την δελφική θεολογία ως ανθρωποκεντρικό.
Κι εδώ διαφωνώ με το άλλο υπόλοιπο κομμάτι της θέσης του Αμμώνιου (διαβάστε όλο το κείμενο στον πιο πάνω σύνδεσμο) πως δηλαδή το "ΕΙ" είναι ένας χαιρετισμός αποκλειστικά προς τον Θεό γιατί μόνο αυτός είναι ο "Οντως Ων", αϊδιος, αγέννητος και άφθαρτος σε σχέση με τον άνθρωπο που κι ας ξαναγεννιέται, έχει πριν φθαρεί, πεθάνει και άρα μεταβληθεί γιατί με αυτή την θέση του παραγνωρίζει το κομμάτι εκείνο το ανθρώπου, την θεία ουσία, που ούτε φθείρεται, ούτε πεθαίνει και χάνεται με τον θάνατο του φυσικού σώματος.
Οπως επίσης διαφωνώ με την αναφορά -στο τέλος της πραγματείας- πως δηλαδή το "Γνώθι σ'αυτόν" είναι μια υπόμνηση στον άνθρωπο για το θνητό της φύσης του και της αδυναμίας του. Το αντίθετο...
Γιάννης Χριστόπουλος
_______________________________________________
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου