ΔΙΑΜΟΝΕΣ – ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
ΔΕΛΦΟΙ
... Το βράδυ το “Γιουγκοσλαβία” κατευθύνθηκε προς τον κοντινό ισθμό της Κορίνθου. Ενας καλός ύπνος μας στέρησε τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε το πέρασμα της ψηλής και στενής διώρυγας. Συγχρόνως η προσδοκία των Δελφών συνέλεγε τις σκέψεις σε κάτι άλλο, κάτι που ωστόσο παρέμενε ακόμη αόριστο. Γιατί, κρίνοντας απο τις εμπειρίες των προγενέστερων διαμονών, μπορούσα να υποψιαστώ πως και αυτή η τελευταία διαμονή, που είχε προβλεφθεί ως το επιστέγασμα όλου του ταξιδιού, θα υπερκέραζε όσες γνώσεις και εικόνες κουβαλούσαμε και θα λαλούσε τη δική της λαλιά.
Η πρωινή άφιξη με ασθενή αλλά δροσερό άνεμο στο μικρό λιμάνι της Ιτέας, η διαδρομή μέσα απο τον παλιό μεγάλο ελαιώνα της Κρίσσας, το αργό ανηφόρισμα προς την όλο και φτωχότερη κοιλάδα που βρίσκεται ψηλά στους πρόποδες του Παρνασσού, ολα αυτά έμοιαζαν με προπαρασκευαστικό διαλογισμό για την είσοδο στον ιερό χώρο, όπου κρυμμένος στο ναό φυλάσσεται, σύμφωνα με το θρύλο των αρχαίων, ο ομφαλός της γής.
Ο λόγος του Χέλντερλιν (Σημ. Γερμανός λυρικός ποιητής, 1770-1843) απο το όψιμο ποίημά του “Ελλάς” :
“denn fest ist der Erde/Nabel”, “διότι ευσταθεί της γής/ο Ομφαλός”,
υποδείκνυε προς έναν τόπο όπου η μητέρα γη, η Γαία, είχε γεννήσει τον κόσμο του ελληνισμού και τη μεγάλη μοίρα του.
Το αίσθημά μας αλλοιώθηκε όμως, μόλις μπήκαμε στο χωριό με τα παρατεταγμένα κατά μήκος του δρόμου μοντέρνα ξενοδοχεία. Ωστόσο, μέχρι να φτάσουμε στην Κασταλία κρήνη, ένα φέγγος ιεροπρέπειας απλώθηκε πάλι πάνω απο τον τόπο. Από που ερχόταν αυτό;
Οχι απο τα ερείπια των ναών, των θησαυρών και των οικοδομημάτων που εκτείνονται ψηλά στην πλαγιά, αλλά απο το μεγαλείο της ίδιας της τοποθεσίας. Οι Φαιδριάδες, αυτές που φαίδρύνουν, που φαίνονται και λάμπουν, έκρυβαν τούτη την ώρα της ημέρας το φεγγοβόλημά τους, όμως οι απόκρημνες πλευρές των γεμάτων χαρακιές βράχων και το χάσμα της σκοτεινής χαράδρας ανάμεσά τους, σε συνδυασμό με το ζοφερό βάθος της μεγάλης κοιλάδας του Πλειστού δεν έπαυαν να υπερέχουν κάθε ανθρώπινης κατασκευής.
Κάτω απο τον βαθύ ουρανό, στου οποίου τον καθαρό αέρα διέγραφε κύκλους ο αετός, ο “όρνις Διός”, η ίδια η περιοχή μας αποκαλύφθηκε ως ο ναός αυτής της τοποθεσίας. Αυτή έκρυβε κάποιο μυστικό και αυτή πρώτη ξεσκέπασε στους θνητούς το χώρο όπου μπορούσαν να εγείρουν τα αφιερώματά τους – και πρώτα-πρώτα, όπως αρμόζει στην περιωπή του, τον δωρικό ναό του Απόλλωνα.
“Καθεύδουν οι Δελφοί...” (Αρτος και οίνος). Αλλά ακόμη αγρυπνά στο σωζόμενο ποιητικό ρήμα του Αισχύλου ο λόγος των Ευμενίδων, στην αρχή των οποίων η Πυθία μάντις εξέρχεται απο την αίθουσα του ναού για την πρωινή προσευχή:
Πρώτον μεν ευχή τήδε πρεσβεύω θεών την πρωτόμαντιν Γαίαν.
Δηλ.
Με την πρώτη παράκληση τιμώ απο τους θεούς την αρχαιότερη μάντισσα – τη Γαία.
Αναλογίζεται κανείς την άλλοτε κατοικημένη διαμονή των Ελλήνων αναπολώντας τα γεγονότα απο το ανάκτορο των Ατρειδών στο 'Αργος μέχρι τον 'Αρειο Πάγο στην Αθήνα και περισυλλέγοντας τη σύνολη μοίρα του λαού τους. Και ενώ ανεβαίνουμε όλο και ψηλότερα στην απότομη πλαγιά μέσα απο σκάλες και μονοπάτια, αρχίζουν να μιλούν οι Πυθιονίκες του Πινδάρου, κι ας ήταν βέβαια ασαφής η ανάμνησή τους.
Μια σιωπηλή ευχαριστία στον Χέλντερλιν, που οι μεταφράσεις του μετέτρεψαν τον ελληνικό λόγο σε δικό μας, και συγχρόνως μια ευχαριστία στον πρόωρα τελευτήσαντα Νόρμπερτ φον 'Ελιγκρατ, που είχε την εξαιρετική τύχη να βρεί τα κείμενα των μεταφράσεων στην τοπική βιβλιοθήκη της Στουτγάρδης. Τι συγκίνηση θα ένοιωσε, όταν το βλέμμα του πλανήθηκε στους στίχους της Πρώτης Πυθικής Ωδής / Για τον Ιέρωνα τον Αιτναίο νικητή στην αρματοδρομία.
Μαλαμάτινη λύρα, που ο Απόλλωνας κ' οι μαυρομάλλες
ισοδίκιωτα σ' έχουνε Μούσες. Σ' ακούν τα πατήματα,
απαρχή του γιορτόχορου, και συνακούνε στα κρούσματα
οι τραγουδάτορες, σαν ανακρούς με τρεμάμενες κόρδες
το προδρόμισμα εσύ του χρόνου που οδηγά το τραγούδι.
Και τον κεραυνό τον καταλύτη αποσβείς, της αιώνιας
της φωτιάς. Και κοιμάται στο σκήπτρο του Δία, τα γοργά του
αναχαλώντας ο αετός στα πλευρά τα φτερά του.
Πως θα μπορούσε να τραγουδηθεί με πιο εορταστικό τρόπο ο οικείος τόπος του πυθικού θεού, πως θα μπορούσαν να αφυπνιστούν με πιο ένδοξο τρόπο οι Δελφοί, ο -καθεύδων και εγρήγορος- αναμιμνησκόμενος αναλογισμός, αν και όχι με τις πυθικές ωδές του Πινδάρου;
Τις ώρες που μείναμε στον ιερό τόπο είχε αυξηθεί σημαντικά το πλήθος των επισκεπτών – παντού κόσμος φωτογράφιζε. Ρίχνουν τη μνήμη τους στην τεχνικά παραγόμενη εικόνα. Εγκαταλείπουν ανυποψίαστοι τη γιορτή της σκέψης που δεν γνωρίζουν. Ψηλά πάνω απο την άκρη της πλαγιάς ορθώνονταςν γεμάτες έπαρση μεγάλες ανολοκλήρωτες οικοδομές σύγχρονων ξενοδοχείων. Η περίοπτη θέση τους στο χώρο δεν μπορεί, βέβαια, να παραμερίσει την ευτελή λειτουργία τους στην υπηρεσία της τουριστικής βιομηχανίας.
Κατηφορίσαμε την πλαγιά προσεκτικά περνώντας ανάμεσα σε τοιχίσματα και ανθότοπους. 'Οσο προχωρούσαμε, η ιερότητα του τόπου εξαφανιζόταν όλο και περισσότερο. Στον κατάφορτο απο λεωφορεία και ιδιωτικά αυτοκίνητα δρόμο ο ιερός τόπος εμφανιζόταν πια μόνο ως ένα τοπίο που το είχε οικειοποιηθεί η τουριστική δραστηριότητα.
Οπως στην Αθήνα, έτσι και εδώ δεν θελήσαμε να μπούμε στο κατάμεστο απο επισκέπτες μουσείο. Η διαμονή στους Δελφούς τελείωσε με ένα σύντομο γεύμα, για το οποίο οι συνταξιδιώτες μας συνωστίστηκαν με άλλα γκρουπ σε μια αίθουσα του ξενοδοχείου.
Επιστρέφοντας στο λιμάνι έγινε σαφέστερη η επίγνωση ότι με την αδίστακτη εισβολή του τουρισμού μία αλλότρια εξουσία επιβάλλει στην αρχαία Ελλάδα τα δικά της κελεύσματα και τις δικές της μορφές οργάνωσης, αλλά και ότι θα αποτελούσε υπεκφυγή απέναντι σ' αυτό που είναι, αν ήθελε κανείς να μη λάβει υπόψη του αυτή την τουριστική δραστηριότητα που δεν αφήνει περιθώρια επιλογής, αντί να συλλογιστεί το χάσμα μεταξύ του άλλοτε και του τώρα και να αναγνωρίσει τη μοίρα που κυριαρχεί εδώ.
Εντούτοις, η παράξενη, αν και έγκαιρη ολοκλήρωση του ταξιδιού στην Ελλάδα με τους Δελφούς δεν μετατράπηκε σε αποχωρισμό απο την Ελλάδα. Καθώς το καράβι έπλεε απο τον Κορινθιακό κόλπο προς το Ιόνιο πέλαγος, το όλον της αρχαίας Ελλάδας μεταμορφώθηκε σ' ένα μοναδικό νησί, αποκομμένο απο όλους τους υπόλοιπους κόσμους, γνωστούς και άγνωστους. Ο αποχωρισμός απο αυτή μετατράπηκε σε έλευσή της. Αυτό που ήρθε και ενείχε την εγγύηση της παραμονής του ήταν η διαμονή των διαφυγόντων θεών που ανοίγεται στον αναμιμνησκόμενο αναλογισμό.
Πηγή:
ΔΙΑΜΟΝΕΣ – ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
MARTIN HEIDEGGER,
Πρόλογος-Μετάφραση : Γιώργος Φαράκλας
Εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου