Επτάνησα. Έγραψε τις εντυπώσεις του από την προεπαναστατική Ελλάδα στο προσωπικό του ημερολόγιο. Η περιγραφή του για τους Δελφούς είναι άλλοτε γλαφυρή, άλλοτε βαθιά συναισθηματική και με υποθέσεις που έχει καταρρίψει στη συνέχεια η αρχαιολογική έρευνα. Αποτελεί ωστόσο μια χρήσιμη και νοσταλγική κατάθεση για την τότε πραγματικότητα. Υπήρξε ένθερμος φιλέλληνας και ο πρώτος Αμερικανός που κατέγραψε τις ταξιδιωτικές του εντυπώσεις από την Ελλάδα. Μετά την επιστροφή του στην Αμερική, συνεπαρμένος από την επαφή του με την κοιτίδα του ελληνικού πολιτισμού, έδωσε πλήθος διαλέξεων σχετικά με την Ελλάδα, με τις οποίες προσπάθησε να διατρανώσει την πίστη του για την ελληνική απελευθέρωση. Διετέλεσε πρόεδρος της Τράπεζας των ΗΠΑ στο διάστημα 1822-1836.
ΔΕΛΦΟΙ
Δελφοί! Τι θλιβερή και μοναχική εικόνα! Το μέρος αυτό, που κάποτε ήταν το κέντρο της ελληνικής τέχνης και θρησκείας, εκεί όπου η διάνοια και η δεισιδαιμονία του πρώτου ανάμεσα στα έθνη αρέσκονταν να επιδεικνύει τη δύναμη και την υπερβολή του, τώρα καταπιέζεται από έναν ξένο λαό.
Τα ιερά έχουν μετατραπεί για να εξυπηρετούν μια νέα θρησκεία. Τα μνημεία του, διασκορπισμένα και ερειπωμένα από τους βαρβάρους. Και όμως παρ΄ όλα αυτά, έχουν απομείνει μόλις και μετά βίας κάποια, για να δηλώνουν τη θέση του και να διαλαλούν την κακοδαιμονία του. Αυτή η αίσθηση του ερειπωμένου τοπίου αναμιγνύεται με τη μεγαλοπρέπεια και την αξιοσέβαστη ανάμνηση της φήμης και του μεγαλείου του. Αυτά τα ερείπια φαντάζουν ταυτόχρονα ακέραια και ρημαγμένα. Αυτή η φοβερή κατοικία των θεών, αυτός ο ναός, που περικλείει την εικόνα του Απόλλωνα και δείχνει στον επισκέπτη, που κοιτάζει με δέος τους αναθηματικούς θησαυρούς της δεισιδαιμονίας και τα λαμπρά κομψοτεχνήματα, του Έλληνα καλλιτέχνη τώρα κείτεται κατεστραμμένος και ακρωτηριασμένος.
Το βουητό των ανθρώπων του έχει σωπάσει. Το μαντείο του είναι βουβό. Πάνω στα ερείπια των ναών του έχει φυτρώσει ο σταυρός, που θριαμβολογεί για την κακοδαιμονία του και μαρτυρά τη νίκη της καινούργιας θρησκείας. Αυτό ο λαός, ο τόσο τιμημένος και περήφανος, με ένα μαντείο που έδινε τα φώτα στους λαούς, στενάζει κάτω από το ζυγό της τουρκικής τυραννίας. Μάταια ψάχνω να δω το πλήθος που ανέβαινε κάποτε το βουνό, φέρνοντας τις προσφορές και τις ελπίδες του κάθε ανθρώπου. Έχουν χαθεί όλα. Ακόμη και το μικρό χωριό που υπάρχει σήμερα προσβάλλει τη μνήμη των Δελφών και δεν θυμίζει σε τίποτα ούτε τον πλούτο του, ούτε τη δόξα του, μα ούτε καν το πνεύμα του.
Οι τεράστιοι σωροί των ερειπίων που αψηφούν τη μανία των κατακτητών και την ύπουλη και ακατάπαυστη φθορά του χρόνου, αντέχουν ακόμη για να μεταφέρουν την εικόνα της σπουδαιότητας, της οποίας η ουσία δεν υπάρχει πια.
Η φύση χαμογελά ακόμη στο ερείπιο. Παρά τη βαρβαρότητα, διατρανώνει ακόμη τη δύναμη της. Η εύφορη πεδιάδα που οδηγεί στους Δελφούς είναι ακόμη λαμπρή. Ο Πλειστός κρατάει ακόμη σταθερή την πορεία του. Όλη η περιοχή, που κάποτε ήταν η αιτία ενός βίαιου και φανατικού πολέμου, τώρα ανθίζει για να εκδικηθεί τους διώκτες της πάνω στα ερείπια. Πόσο δυνατή η φύση, πόσο μικρόψυχος ο άνθρωπος.
Ωστόσο, πρέπει να ξεχωρίσω τα αισθήματα από την αφήγηση και να καταγράψω όσα είδα. Φθάσαμε στους Δελφούς, στο σπίτι ενός ιερέα. Θλιβερή η αντιστροφή που έχει υποστεί η ιεροσύνη. Ο ανώτατος ιερέας των Δελφών έχει αντικατασταθεί από την φτωχή ταπεινότητα ενός Έλληνα εφημέριου. Η γενειάδα του είναι ίσως το πιο κοινό σημείο του με τον προκάτοχο του, ενώ η φτώχεια και η τιμιότητα του οι μεγαλύτερες διαφορές τους. Τα ερείπια βρίσκονται όλα στην πλαγιά ενός λόφου, ο οποίος ξεκινά από τους πρόποδες του Παρνασσού και κατεβαίνει στην πεδιάδα. Περπατήσαμε στους πρόποδες του λόφου, όπου υπήρχε μια βρύση που φαινόταν αρχαία. Ο εφημέριος, που ήρθε μαζί μας, μας είπε ότι ήταν η Κασταλία. Λίγο αργότερα, ωστόσο, είδαμε ακόμη μία, που θα έπρεπε να ήταν η αληθινή, μια και η πρώτη ήταν πολύ μικρή και δεν φαινόταν για πηγή. Προέρχεται από δύο πηγές στη βάση της μεγάλης σχισμής που χωρίζει τις δύο πλευρές του Παρνασσού. Η μία είναι μεγάλη 3μ. πλάτος και 6μ. μήκος. Υπάρχουν σκαλιά προς τα κάτω, για τους ανθρώπους που θέλουν να καθήσουν εκεί και να γιατρευτούν, κα ένα μικρό δωμάτιο, που την περικλείει, σκαλισμένο πάνω στο βράχο. Τα σκαλοπάτια και ο βράχος είναι αρχαία. Η άλλη πηγή είναι λίγο πιο ψηλά και είναι μικρή, αλλά σύντομα ενώνονται. Το νερό είναι ωραίο και καθαρό. Γύρω από την πηγή υπάρχουν γυναίκες από τους Δελφούς, που έπλεναν βρόμικα ρούχα.
Ο Παρνασσός, τόσο διάσημος στην ελληνική μυθολογία, είναι ένα βουνό ελάχιστα ελκυστικό για τον απλό επισκέπτη. Είναι ένας άγονος όγκος, με γαλαζωπό και γκρίζο χρώμα, που κρέμεται κατακόρυφα πάνω από τους Δελφούς. Η κορυφή του Παρνασσού, είναι καλυμμένη με χιόνια δεν είναι ορατή από τους Δελφούς. Οι Δελφοί είναι το νοτιότερο μέρος της κορυφογραμμής και διαχωρίζονται από τον κόλπο με μα μικρή πεδιάδα. Στο σημείο που αναβλύζει η Κασταλία πηγή το βουνό χωρίζεται στη μέση από μία σχισμή που έχει πλάτος 6-9μ. Πιθανώς έχει σχηματιστεί από σεισμό. και εκτείνεται από την κορυφή ως τους πρόποδες, έτσι ώστε να φαίνεται ότι το βουνό έχει δύο κορυφές.
Ο λόφος είναι πολύ απότομος για να κατέβεις κατ’ ευθείαν στους Δελφούς. Γύρω από την Κασταλία πηγή και μέρος της αίθουσας των σκαλοπατιών υπάρχουν και άλλα ερείπια, τα οποία πιθανόν να αποτελούσαν μέρος του ναού του Απόλλωνα. Απέναντι από το βράχο υπάρχει μια εσοχή, ή κόγχη, η οποία μπορεί να χρησιμοποιούνταν για κάποιο άγαλμα ή για το ίδιο το μαντείο.
Από την εσοχή μέχρι το δωμάτιο πάνω από τη πηγή υπάρχει ένα υπόγειο πέρασμα που φαίνεται από τις πέτρες κάτω από την αίθουσα. Αυτό μάλλον χρησιμοποιούνταν σαν πέρασμα των ιερέων, με σκοπό την καλύτερη εξυπηρέτηση του μαντείου. Η αλήθεια είναι ότι ολόκληρο το βουνό βρίθει από τέτοιους αόρατους δρόμους. Αυτό το καταλαβαίνει κανείς από την ηχώ των εσοχών, καθώς επίσης και από την άμεση παρατήρηση.
Ακριβώς κάτω από τον Παρνασσό υπάρχει ένα είδος γηπέδου με ένα πέτρινο παγκάκι τριγύρω, που πιθανόν να χρησιμοποιούνταν για μουσική και διασκέδαση. Τα μεγάλα ερείπια που βρίσκονται εκεί κοντά αποδεικνύουν ότι πρέπει να ήταν μέρος κάποιου τεράστιου κτιρίου. Πιο χαμηλά στο βουνό υπάρχουν και άλλοι σωροί ερειπίων. Κάποια από αυτά διατηρούν το σχήμα σπιτιών και μαρτυρούν το αρχαίο μεγαλείο τους. Μέσα στους βράχους υπάρχουν σκαμμένες πολλές μεγάλες τρύπες, που προορίζονταν είτε για λουτρά είτε για κρεβάτια. Υπάρχει επίσης μια μεγάλη πεδιάδα, περίπου στα μισά του βουνού, που θα πρέπει να ήταν το γυμνάσιο. Όλα τα ερείπια εξάπτουν τη φαντασία με το παραπάνω, χωρίς όμως να ικανοποιούν την περιέργεια. Ναοί χωρίς όνομα και στενά ανοίγματα στους βράχους είναι ό,τι έχει απομείνει. Και όμως αυτά τα λίγα ερείπια είναι τόσο μεγαλοπρεπή.
Η πόλη των Δελφών κατεβαίνει από τους πρόποδες του Παρνασσού προς το ποτάμι και τη μικρή κοιλάδα που την απομονώνει προς το Νότο. Ανατολικά και δυτικά υπάρχουν τα στενά ανοίγματα. Το ένα οδηγεί προς τη Λιβαδειά κα το άλλο προς την πεδιάδα.
Κρίνοντας από τους ναούς στο Χρισσό, υποθέτω πως η πόλη των Δελφών ήταν εκεί και μετακινήθηκε πάνω από τους μικρούς λόφους που χωρίζουν το Χρισσό από τη μικρή πόλη Καστρί. Το πιο κατοικημένο μέρος ήταν κάτω από την Κασταλία πηγή. Η κάθοδος χωρίζεται στη μέση από το ποτάμι Κασταλία, που χάνεται μέσα σε κάποιο άλλο στους πρόποδες του λόφου. Οι επιγραφές είναι ανεπαρκείς. Είδα μία που ήταν μέσα σε ένα κελάρι, αφού ενόχλησα κάποιες χήνες που κούρνιαζαν εκεί. Διακρίναμε με τη βοήθεια ενός κεριού αρκετά τμήματα επιγραφών στις πέτρες του τοίχου.
Κάποιοι άνδρες που είχαν βρει νομίσματα με πολιόρκησαν ασφυκτικά. Δεν επιθυμούσα να αγοράσω μέταλλα, και αυτά που μου πρόσφεραν ήταν απροσδιόριστα και χωρίς ενδιαφέρον. Μόνο ένα ρωσικό νόμισμα, που θα μπορούσα να αγοράσω λόγω της καλής του συντήρησης, μου κίνησε την περιέργεια. Ο υπηρέτης μου, όμως, αναγνώρισε πως ήταν ρωσική πένα.
Μέχρι τώρα έχω δει όλα τα αξιοπερίεργα στους Δελφούς.
Nicholas Biddle
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου