Ο ΑΓΓΕΛΟΣ ΤΑΝΑΓΡΑΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΤΟΥ ΔΕΛΦΙΚΟΥ ΜΑΝΤΕΙΟΥ (1936)

Ο Άγγελος Τανάγρας -πραγματικό όνομα: Άγγελος Ευαγγελίδης, (1877-1971) ήταν ψυχοφυσιολόγος και ο ιδρυτής  της πρώτης εταιρείας ψυχικών ερευνών στην Ελλάδα το 1923. Θεωρείται από πολλούς "πατέρας της ελληνικής παραψυχολογίας".

Στην φωτογραφία ο Α.Τ. με τις "Πυθίες" του

Η προσπάθεια αναβίωσης του μαντείου των Δελφών το 1936

Η επιτυχημένη διοργάνωση του 4ου Διεθνούς Συνεδρίου Ψυχοφυσιολογίας στην Αθήνα (1930) διεύρυνε σε μεγάλο βαθμό τον κύκλο επαφών του Τανάγρα με τους παραψυχολόγους ερευνητές του εξωτερικού. Η φήμη του μεγάλωσε ακόμα περισσότερο με τη συμμετοχή του στο 5ο διεθνές συνέδριο παραψυχολογίας στο Όσλο το 1935, όταν έδειξε την ταινία με την τηλεκινητική δραστηριοτητα της Κλειώς, που θεωρούσε ως τη μοναδική και σίγουρη απόδειξη τηλεκινησίας στον κόσμο. Αυτή η ταινία έκανε μια τέτοια θετική εντύπωση, ώστε ο Τανάγρας δέχθηκε αμέσως πολλές προσκλήσεις για να την παρουσιάσει σε πολλές άλλες πόλεις της Ευρώπης, με επεξηγηματικές διαλέξεις αναφορικά με τη θεωρία του της ψυχοβολίας.

Κάπου κοντά στο 1936 πέτυχε επίσης ο Τανάγρας να αναβιώσει και να καθιερώσει την παλιά παράδοση της πυροβασίας στα βόρεια της Ελλάδας. Έδινε επίσης δημόσιες διαλέξεις με επιτυχή πειράματα ψυχικών φαινομένων με τη βοήθεια των μέντιουμ της Εταιρείας του. Συνολικά, η δεκαετία του 1930 μπορεί να χαρακτηρισθεί ως η χρυσή εποχή της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχοφυσιολογίας. Με βάση όλα αυτά τα ενθαρυντικά δεδομένα, ο Τανάγρας είχε την ιδέα ότι τα μέντιουμ της Εταιρείας θα μπορούσαν να εκτελέσουν πειράματα τηλεπάθειας με την ίδια επιτυχία παρουσία ενός διεθνούς ακροατηρίου, στο πιο κατάλληλο περιβάλλον: τον ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς.

O ναός του Απόλλωνα στους Δελφούς

Έτσι, ο Τανάγρας θέλησε να υλοποιήσει το μεγάλο του σχέδιο: να αναβιώσει την παράδοση των χρησμών της Πυθίας των Δελφών, που πίστευε ότι ήταν πολύ σημαντικό για την προώθηση όχι μόνο των ψυχικών φαινομένων αλλά και του τουρισμού στην Ελλάδα. Ωστόσο, η διοργάνωση ενός τέτοιου διεθνούς ετήσιου γεγονότος, καθώς και η πρόσκληση πανεπιστημιακών επιστημόνων και δημοσιογράφων του εξωτερικού, δεν ήταν απλή υπόθεση. 

Ο καθηγητής Τ. Κ Έστεράϊχ

Διερεύνησε πρώτα ο Τανάγρας την ιδέα, ανακοινώνοντάς τον στους συναδέλφους του στο εξωτερικό και έλαβε ενθουσιώδεις απαντήσεις από παντού. Ο Τανάγρας συγκινήθηκε μάλιστα ιδιαίτερα από την αντίδραση του γερμανού φιλόσοφου και παραψυχολόγου καθηγητή T.K. Έστεράϊχ, με τον οποίο συνεργάζονταν ήδη σε πειράματα τηλεπάθειας μακράς απόστασης, που είχαν ξεκινήσει μετά το συνέδριο παραψυχολογίας στην Αθήνα το 1930. Ο Έστεράϊχ είχε δημοσιεύσει ένα άρθρο, θυμάται ο Τανάγρας, σε μια μεγάλη γερμανική εγκυκλοπαίδεια σχετικά με την αναβίωση της Πυθίας στους Δελφούς προσθέτοντας ότι "... εκείνες οι ημέρες θα ήταν και οι πιο ευτυχισμένες της ζωής του". 

Τα μέντιουμ Κασάνδρα και Ζακυνθινού (καθισμένη στον τρίποδα) με στολή πυθίας

Ενθαρρυμένος από τέτοιες ενθουσιώδεις αντιδράσεις, ο Τανάγρας ζήτησε σε πέντε από τα καλύτερα μέντιουμ της Εταιρείας του να προετοιμάσουν την αρχαία ελληνική ενδυμασία, σύμφωνα με τις συμβουλές του αγαπητού του συναδέλφου και φίλου, έφορου αρχαιοτήτων, του αρχαιολόγου και ανθρωπολόγου κ. Αλέξανδρου Φιλαδελφέα. Δηλαδή να ετοιμάσουν το ιμάτιο, τον χιτώνα και τα πέδιλα που θα φορούσαν σαν σύγχρονες Πυθίες στο ναό του Απόλλωνα των Δελφών την καθορισμένη ημέρα για την πειραματική επίδειξη της τηλεπάθειας.

Ο Τανάγρας διέταξε επίσης την κατασκευή ενός τρίποδα, όπως αυτόν που χρησιμοποιούσαν στους Δελφούς οι Πυθίες, που ήταν αντίγραφο ενός τρίποδα σε ζωγραφική αρχαίου κύλικα, που έδειχνε τον Αιγέα να παίρνει συμβουλές από την Πυθία. Μάλιστα, μιά φωτογραφία από της εικόνας στον αρχαίο αυτόν κύλικα ήταν τυπωμένη στις κάρτες της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχοφυσιολογίας.

Ο Αιγεύς συμβουλεύεται την Πυθία, η οποία κάθεται σε ένα τρίποδα. Έργο του ζωγράφου Κόδρου, (440-430 π.Χ). Αρχαία συλλογή, Βερολίνο, αριθμ. 2538. Φωτογράφος: Marcus Cyron (άδεια: http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/) or CC BY-SA 2.5-2.0-1.0)

Η Πυθία ήταν η υψηλή ιέρεια του μαντείου των Δελφών στον ναό του Απόλλωνα, η οποία σε κατάσταση έκστασης μετέφερε τον χρησμό με λακωνικό και διφορούμενο τρόπο. Ήταν γνωστό ότι έφθανε σε κατάσταση έκστασης μασώντας φύλλα πικροδάφνης, πίνοντας ψυχοτρόπα ποτά και εισπέοντας ατμούς που αναδύονταν από το εδάφος.

Η φωτογραφία της Πυθίας σε τρίποδα που χρησιμοποιούσε η Ελληνική Εταιρεία Ψυχοφυσιολογίας στις επίσημες κάρτες της 

Ο Τανάγρας εξιστορεί την ιστορία του πρώτου ιστορικού πειράματος τηλεπάθειας που έλαβε χώρα στους Δελφούς από τον βασιλιά Κροίσο της Λυδίας. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο Κροίσος, ο οποίος αμφέβαλε για την αξιοπιστία των χρησμών των Πυθιών, αποφάσισε να την διερευνήσει ο ίδιος, ώστε να αποκαλύψει την απάτη. Έτσι, έστειλε τους ανθρώπους του να εμφανιστούν 100 ημέρες αργότερα σε τοποθεσίες διαφόρων Πυθιών, κάνοντας την ίδια ερώτηση σε όλες: τί ακριβώς έκανε ο Κροίσος την συγκεκριμένη εκείνη ημέρα; Έτυχε, λοιπόν, την ημέρα εκείνη ο Κροίσος να βράζει κομμάτια χελώνας και αρνιού σε χάλκινο λέβητα. 

Ο τρίποδας που είχε κατασκευάσει ο Τανάγρας (Φωτογραφία από ένα άρθρο του δημοσιογράφου Δ. Λιμπερόπουλου που επισυνάπτεται στα απομνημονεύματα του Τανάγρα) 

Όταν τελικά όλες οι απαντήσεις επέστρεψαν πίσω σε αυτόν, διαπίστωσε ότι μόνο οι απαντήσεις του μαντείου των Δελφών και του Αμφιάρειου μαντείου ήταν σωστές. Ο Ηρόδοτος είχε μάλιστα διασώσει τη σωστή απάντηση που είχε δώσει η Πυθία των Δελφών στον βασιλιά Κροίσο:

“Οσμή δε μ’ ες φρένας ήλθε κρατερίνοιο χελώνης εψομένης εν χαλκώ αμ’ αρνίησι κρέασι...”. 

(Διαβάστε στο τέλος του κειμένου την ιστορία για τον Κροίσο και τον χρησμό της Πυθίας)

Το πρόγραμμα της εκδήλωσης των Δελφών που ο Τανάγρας σκόπευε να παρουσιάσει κάποια στιγμή, περίπου κάπου γύρω στην Άνοιξη με καλοκαίρι του 1936, ήταν το εξής. Πρώτα θα γινόταν η διάλεξη του στο θέατρο των Δελφών σχετικά με το πρώτο πείραμα της τηλεπάθειας που είχε κάνει ο Κροίσος. Στην συνέχεια, θα τοποθετούσαν τον τρίποδα στο βάθρο όπου θα καθόταν ένα από τα μέντιουμ ντυμένο με την αρχαία ελληνική ενδυμασία της Πυθίας και στεφανωμένη με δάφνη. Τρίτον, θα καλούσαν τους ξένους καθηγητές, τον έναν μετά τον άλλον, να θέσουν τις ερωτήσεις τους στα μέντιουμ και μετά από τις απαντήσεις των Πυθιών θα ανακοίνωναν τα αποτελέσματα στο κοινό.

Ο Τανάγρας σχολιάζει (στη σελίδα 404 του βιβλίου των απομνημονευμάτων του), ότι ένα τέτοιο πείραμα θα ήταν απλό παιχνιδάκι για τις σύγχρονες «Πυθίες» της Εταιρείας με εγγυημένη την επιτυχία. Η δημοσιότητα ενός τέτοιου πειράματος θα είχε αποφέρει απίστευτα οφέλη τόσο στην επιστήμη όσο και στον τουρισμό Ελλάδα, υποθέτοντας ότι θα είχε δημιουργηθεί ένα διεθνές κέντρο στους Δελφούς για να φιλοξενεί τέτοιες ετήσιες εκδρομές. Ωστόσο, ο Τανάγρας είχε παραλείψει να εξασφαλίσει έναν άλλον ιδιαίτερα σημαντικό παράγοντα: την άδεια από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, το οποίο δεν συμμεριζόταν τον ενθουσιασμό του για την αναβίωση της Πυθίας στους Δελφούς. Ο Τανάγρας αφηγείται τα γεγονότα:

Λοιπόν, καθώς επρόκειτο να αναχωρήσουμε για τους Δελφούς, λάβαμε έγγραφον του υπουργείου της Παιδείας δια του οποίου, με κακοπιστίαν αναξίας κυβερνητικής υπηρεσίας, ειδοποιούμεθα ότι: «ως επληροφορήθημεν υπό του τύπου, προτίθεστε να... εγκαταστήσετε Πυθίαν εις τους Δελφούς και διετάξαμεν τον αρμόδιον έφορον ν’ απαγορεύσει την εκδρομήν...”.

Και συνεχίζει:

Δεν ηξεύρω ποία ήσαν τα σοφά κεφάλια που υπηγόρευσαν την αντεθνικήν και αντιεπιστημονικήν αυτήν απαγόρευσιν, προτάξαντες μάλιστα και τους ελευθεροτέκτονας οι οποίοι εδήλωσαν και αυτοί διά του τύπου ότι θεωρούν τους Δελφούς ως «...απαραβίαστον τεκτονικόν ιερόν...». Πάντως ας είναι βέβαιοι οι υπαίτιοι και ας το σημειώσουν εις το παθητικόν των, ότι έκαμαν ένα έγκλημα κατά της πατρίδος των, κατά της επιστήμης και κατά των προσπαθειών του Τουρισμού.

Υπουργός Παιδείας εκείνη την εποχή ήταν ένας διανοούμενος, ο πανεπιστημιακός καθηγητής Θεολογίας Νικόλαος Λούβαρης ο οποίος αναγκάστηκε να μου στείλει αυτή την θλιβερή επιστολή, την οποία πρέπει να αναφέρω σε αυτές τις γραμμές, για να δουν οι μεταγενέστεροι με ποιά κακοπιστία είχαμε να παλαίψουμε στις προσπάθειές μας.

Και όταν μετά από καιρό συνάντησα τον Λούβαρη στην οδό Σταδίου εξω από την παλιά Βουλή, όχι πλέον υπουργό, ήλθε προς εμένα με τεντωμένο το χέρι.

—Τί να σου κάμω βρε αδερφέ... με έπνιξαν τότε... μου είπε δικαιολογούμενος.

Ευτυχώς ότι αυτόν δεν τον έπνιξαν. Είναι ακόμα εν ζωή, ζει και βασιλεύει (*). Υποθέτω όμως ότι θα τον τύπτει λιγάκι η συνείδηση. Αλλά, τί ωφελεί;

Και αυτό ήταν το ατυχές τέλος του μεγάλου σχεδίου του Τανάγρα για την αναβίωση της Πυθίας στο μαντείο των Δελφών, το οποίο πίστευε ότι θα προωθούσε την επιστημονική έρευνα στα ψυχικά φαινόμενα, αλλά θα ενίσχυε και τον τουρισμό της Ελλάδας. Δεν το ξαναεπεχείρησε. Άλλωστε, λίγα χρόνια αργότερα με την έκρηξη του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου, την κατοχή της Ελλάδας και από το γεγονός ότι βρισκόταν ο ίδιος σε προχωρημένη ηλικία με πολύ ευαίσθητη κατάσταση υγείας, οι δραστηριότητες της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχοφυσιολογίας μειώθηκαν σημαντικά.

Σημειωτέον ότι ανάλογο ενδιαφέρον για τους Δελφούς, αλλά από διαφορετική σκοπιά, είχε δείξει πριν τον Τανάγρα ο μεγάλος Έλληνας ποιητής Άγγελος Σικελιανός (στην περίοδο από 1921 έως 1930). Ο στόχος του Σικελιανού ήταν η αναβίωση της «Δελφικής Ιδέας», της δημιουργίας στους Δελφούς ενός παγκόσμιου πνευματικού πυρήνα ικανού να συνθέσει τις αντιθέσεις των λαών. Για τις πρωτοβουλίες αυτές μάλιστα η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε το 1929 αργυρό μετάλλιο.

(*) Ο Λούβαρης πέθανε το 1961, ενώ ο Tanagras έγραφε αυτές τις γραμμές γύρω στο 1958.

....................................................................................................................................

Το άρθρο αυτό που προέρχεται από το βιβλίο με τον τίτλο: «Άγγελος Τανάγρας-Τα απομνημονεύματα μου» της δημιουργού του Φωτεινής Παλληκάρη, διατίθεται κάτω από την άδεια Creative Commons license: Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα, 4.0 Διεθνές.

Πηγή : 

www.facebook.com/notes/angelos-tanagras-memoirs/20-η-προσπάθεια-αναβίωσης-του-μαντείου-των-δελφών-το-1936/207713856405469/

Ο ΚΡΟΙΣΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΝΤΕΙΟ ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο Κροίσος θέλησε κάποια στιγμή να ανακαλύψει ποιο από τα μεγάλα μαντεία του τότε γνωστού κόσμου ήταν αυτό που έδινε τους πιο αξιόπιστους χρησμούς. Έστειλε λοιπόν πρεσβείες στα σημαντικότερα μαντεία δίνοντας εντολή την εκατοστή ημέρα από την αναχώρησή τους από τις Σάρδεις να θέσουν το ερώτημα τι κάνει εκείνη τη στιγμή ο βασιλιάς των Λυδών, ο Κροίσος, γιος του Αλυάττη. Όταν οι Λυδοί απεσταλμένοι μπήκαν την εκατοστή ημέρα στο μαντείο των Δελφών για να ζητήσουν το χρησμό, η Πυθία αποκρίθηκε έμμετρα: Ηξεύρω εγώ τον αριθμόν της άμμου και τα μέτρα της θαλάσσης. Νοώ τον βουβόν και τον ακούω, χωρίς να ομιλεί. Ήλθεν εις τας αισθήσεις μου οσμή σκληροδέρμου χελώνης, η οποία βράζει ομού με αρνίσια κρέατα εις χάλκινον αγγείον. Υποκάτω αυτής είναι χαλκός και άνωθεν πάλιν χαλκός. Οι απεσταλμένοι κατέγραψαν την απάντηση και επέστρεψαν στις Σάρδεις. Εκεί ο Κροίσος διάβαζε όλες τις απαντήσεις που του έφεραν οι άνθρωποί του από όλα τα μαντεία. Μόλις διάβασε την απάντηση της Πυθίας έσκυψε και προσκύνησε γιατί πείστηκε ότι ήταν το μόνο αληθινό μαντείο. Πράγματι, τη συγκεκριμένη ημέρα που είχε ορμηνέψει τους απεσταλμένους του να θέσουν το ερώτημα, ο Κροίσος έβαλε κομμάτια από χελώνα και αρνί να βράσουν μαζί σε χάλκινο λεβέτι, σκεπασμένο με χάλκινο καπάκι. Στη συνέχεια ο Κροίσος θέλησε να ευχαριστήσει, αλλά και να προσεταιριστεί, το Μαντείο των Δελφών, αλλά και αυτό του Αμφιάραου, καθώς φαίνεται πως και αυτό είχε δώσει σωστή απάντηση (η οποία όμως δεν παραδίδεται). Έκανε λοιπόν κατ' αρχήν θυσία, τρεις χιλιάδες από κάθε είδους σφάγια. Στη συνέχεια άναψε πυρά καίγοντας πολύτιμα αντικείμενα. Μετά τη θυσία έλιωσε χρυσάφι και έφτιαξε ράβδους, που καθεμιά ζύγιζε δυόμιση τάλαντα. Έφτιαξε επίσης και ράβδους από ήλεκτρο (χρυσάργυρο) που ζύγιζαν δύο τάλαντα. Έδωσε ακόμη εντολή στους τεχνίτες του να κατασκευάσουν ομοίωμα λιονταριού από ατόφιο χρυσάφι, που ζύγιζε δέκα τάλαντα. Την εποχή του Ηροδότου βρισκόταν στον θησαυρό των Κορινθίων, αλλά μειωμένο κατά τρεισήμισι τάλαντα, τα οποία το ιερατείο του Δελφού είχε λιώσει για να χρησιμοποιήσει διαφορετικά. Όλα αυτά τα χρυσά αντικείμενα ο Κροίσος τα έστειλε στους Δελφούς μαζί και με ορισμένα πολύτιμα αναθήματα όπως δύο τεράστιους κρατήρες, έναν από χρυσό κι έναν από άργυρο, τους οποίους οι ιερείς είχαν τοποθετήσει εκατέρωθεν της εισόδου του ναού του Απόλλωνα. Μετά την πυρκαγιά που κατέκαυσε το ναό οι κρατήρες αυτοί μετακινήθηκαν και ο χρυσός τοποθετήθηκε στον θησαυρό των Κλαζομενίων, ενώ ο αργυρός επανατοποθετήθηκε στη γωνία του πρόναου. Μέσα στον κρατήρα αυτόν γινόταν η κράση νερού και κρασιού κατά την εορτή των Θεοφανίων. Μάλιστα στους Δελφούς λεγόταν ότι τον κρατήρα αυτόν είχε φιλοτεχνήσει ο Θεόδωρος από τη Σάμο. Τα αναθήματα του Κροίσου περιλάμβαναν ακόμη τέσσερις ασημένιους πίθους, που βρίσκονταν στον θησαυρό των Κορινθίων, και δύο περιρραντήρια από πολύτιμα μέταλλα αλλά και το άγαλμα μιας γυναίκας,από χρυσάφι, που λεγόταν ότι απεικόνιζε τη γυναίκα που του ζύμωνε το ψωμί. Τέλος, ανέθεσε στο ιερό περιδέραια και ζώνες που ανήκαν στη γυναίκα του και διάφορα άλλα μικρότερα λειτουργικά σκεύη.

Ο ΧΡΗΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΥΘΙΑΣ 

Οίδα δ' εγώ ψάμμου τ' αριθμόν και μέτρα θαλάσσης,

και κωφού σινίημι και ου φωνεύντος ακούω.

Οδμή μ' ές φρένας ήλθε κρατερίνοιο χελώνης

εψομένης εν χαλκώ άμ' αρνείοισι κρέεσσιν,

ή χαλκός μεν υπέστρωται, χαλκόν δ' επίεσται.

(Ηρόδοτος Α' , 47)