1829-1863, ΔΕΛΦΟΙ-ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ

Πρώτη σοβαρή προσπάθεια για την αποκάλυψη των ερειπίων των Δελφών με την απομάκρυνση του χωριού Καστρί , που είχε καταστραφεί το 1823 και ξανακτίσθηκε, έγινε το Νοέμβριο του 1838, όταν επιτροπή που αποτελούνταν απο το Δήμαρχο Δελφών, έναν υπάλληλο της Διοικήσεως Φωκίδος και το Γερμανό αρχιτέκτονα Λαυρέντιο συνέταξε σχέδιο του χωριού με αριθμημένα τα σπίτια και την αξία τους. Είχαν προηγηθεί αναφορές του εφόρου του Κεντρικού Μουσείου και του υπουργικού συμβούλου Ραγκαβή προς την “επι των 

εκκλησιαστικών και της Δημοσίας εκπαιδεύσεως Γραμματεία”, δηλ. προς τον υπουργό Γλαράκη για την σταδιακή μετακίνηση των κατοικιών που ήταν πάνω στα αρχαία και για την τμηματική αποζημίωση, διότι η δαπάνη για τη μεταφορά του χωριού, που ήταν και η σωστή ενέργεια, στοίχιζε 186.594 δραχμές. Πρώτος σκοπός ήταν η αποκάλυψη του περιβόλου του ναού, της λέσχης των Κνιδίων και του θεάτρου. Την πρόταση αυτή ασπάστηκε ο υπουργός Γλαράκης και την εισηγείται σε αναφορά του προς τον Οθωνα, ο οποίος στην απάντησή του γράφει :

“εγκρίνομεν ώστε (...) αί υπ'αριθμ. (οικίαι) (...) να μην οικοδομηθώσι ποτέ,

οψέποτε ήθελαν καταπέσει, ουδέ να γίνει ποτέ εις αυτάς επισκευή σημαντική”

και δίνει πίστωση 4.000 δρχ. Για την απαλλοτρίωση της οικίας Φράγκου, οπλαρχηγού του αγώνα, επειδή βρισκόταν πάνω στο ναό, όπου :

“προ τινων ετών εγχώριος τις εκ Δελφών οικοδομών οικίαν, εύρεν εντός των θεμελίων

διάφορα και γλυπτικής και αρχιτεκτονικής λείψανα, είς αυτόν ανήκοντα ναόν”.

Κι έτσι αρχίζει η μεγάλη περιπέτεια της μεταφοράς του χωριού, που πραγματοποιήθηκε το 1891, αφού χάθηκε άλλη μια ευκαιρία, μετά το σεισμό του 1870 και την καταστροφή του χωριού, εξαιτίας των υπερβολικών απαιτήσεων των κατοίκων :

“Θα ζητήσωσιν το τριπλάσιο (της αξίας) ίσως και το τετραπλάσιον αυτής”

λέει ο οικονομικός έφορος.

(...) Στα 1840 η Αρχαιολογική Εταιρεία, αφού αναφέρει τις “παμπληθείς” επιγραφές της Λέσχης, το θέατρο και το γυμνάσιο, εντοπίζει και τρείς ναούς, εκ των οποίων αυτός της Αθηνάς Προναίας “κατά μέγα μέρος καταπεπτωκώς” του τελευταίου “εσκέφθη” την ανέγερσή του “άμα τα εισοδήματά της το ήθελον επιτρέψει”. Επειδή απαγορευόταν η οικοδόμηση, το Δεκέμβριο του 1841, “αναφοραί πολιτών τρείς γενόμεναι” ζητούν “ή να γίνει η ανασκαφή ή να δοθεί άδεια οικοδομής”.

(...) Απο την αλληλογραφία που σώζεται στα Αρχεία του Κράτους διαπιστώνεται ένα έντονο ενδιαφέρον, πολλές φορές σε πολυσέλιδες αναφορές, της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και των τοπικών αρχών της δεκαετίας του 1850 για την προστασία των αρχαιοτήτων, που βρίσκονται κατά την οικοδόμηση κατοικιών απο τους Δελφιώτες :

“Διετάξαμεν κατεπειγόντως την παύσιν πάσης περαιτέρω ανασκαφής και την

αυστηράν φύλαξην των ανευρεθέντων”, Επαρχος Παρνασσίδος, Αμφισσα, 16-8-51

(...) Στις 9-6-1860 η Αρχαιολογική Εταιρεία αποφασίζει να προτείνει οικονομική ενίσχυση στο Δήμο Κρίσσας για τον καθαρισμό της Κασταλίας, που είναι “απρόσιτος δια την πολλήν ακαθαρσίαν των τε ζώων και ανθρώπων”

Η Α.Ε. Γνωρίζοντας την οικονομική δυσπραγία του Κράτους συζητά πρόταση του Κ. Πιττακή στις 4-10-1860 να απευθυνθούν σε πλούσιο ομογενή να αγοράσει τους Δελφούς αντί 300.000 δρχ. με σκοπό τις ανασκαφές και αποφασίζει να το έχει υπόψη της, αν παρουσιαστεί κάποιος χρηματοδότης.

Την άνοιξη του 1861, η Γαλλική Σχολή σκάβει “παρά το κρηπίδωμα του μεγάλου πυθικού ναού”, όπως μας πληροφορεί ο Φιλίστωρ στις 31-8-61. Το ίδιο περιοδικό στις 30-9-61 σχολιάζοντας γενικά τις ανασκαφές των ξένων αρχαιολόγων, υποστηρίζει οτι:

“η Ελληνική Κυβέρνησις δεν πρέπει ούτε απολύτως να απαγορεύει, ούτε απολύτως να

συγχωρεί” τις ανασκαφές των ξένων και “ότι θέλει σκεφθεί ωρίμως”, “ως απαιτεί το

συμφέρον της Ελλάδος” ώστε να μην συμβεί ο,τι έγινε στην Ελευσίνα προ ετών και

“ινα τα παθήματα μας γίνωνται μαθήματα”.

Ο Στ. Κουμανούδης αναφέρει οτι η Ελληνική Κυβέρνηση :

“τω 1861 συνεχώρησεν εις τους Γάλλους Wescher και Foucart να αναδείξωσιν επι πλέον δια σκαφής του περιβόλου του εν Δελφοίς ιερού του Απόλλωνος, αφού εξηγόρασε πρώτον οικίας τινάς εκεί”.

Οι έρευνες των Γάλλων με το Foucart συνεχίστηκαν και τη χρονιά 1862 και εντοπίστηκαν μνημεία. Την ίδια εποχή γίνεται η Ενωση της Ιταλίας (1861) και στην Ελλάδα έχουμε γενικό ξεσηκωμό σε πολλές πόλεις κατά του Οθωνα, ενώ η Γαλλική διπλωματία υποδείκνυε οτι για να ησυχάσουν οι Ελληνες πρέπει να ελευθερωθούν Κρήτη, Θεσσαλία, Ηπειρος και να φύγει ο Οθωνας.

Τον Οκτώβριο του 1862 αναχώρησε απο την Ελλάδα ο Οθωνας. Μέσα σ' αυτή τη λαίλαπα και στα οξυμμένα πολιτικά πάθη δίνεται εντολή στον οικονομικό έφορο να προχωρήσει τις απαλλοτριώσεις στους Δελφούς.

Ευάγγελου Πεντάζου “Δελφοί: το πρώτο ενδιαφέρον, 1829-1863 (αποσπάσματα)

Απο την έκδοση “Δελφοί, Αναζητώντας το Χαμένο Ιερό”