ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΠΕΛΛΟΥ: ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΑ ΚΑΣΤΡΙΟΥ-ΔΕΛΦΩΝ (1856-1930)

ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ

Προς το τέλος της δεκαετίας 1970 ο αείμνηστος Γιάννης Καπέλλος άρχισε να ψάχνει τα παλιά αρχεία των Δελφών για να βρεί στοιχεία για τους προγόνους του. Οπως θα διαβάσετε πιο κάτω, βρέθηκε μπροστά σε ένα θησαυρό πληροφοριών για τους κατοίκους του Καστριού και μετέπειτα των Δελφών ώστε αποφάσισε να συντάξει ένα τόμο για την ενημέρωση όλων των συνδημοτών του καταγράφοντας ονόματα και χρονολογίες, κάνοντας συνδυασμούς και βάζοντας σε σειρά γεννήσεις, γάμους και θανάτους, πολλές φορές ανακαλύπτοντας άγραφες πληροφορίες με βάση την χρονολογία θανάτου και την, κατά προσέγγιση κάποιες φορές, ηλικία των θανόντων.

Γι αυτό λοιπόν, ενώ οι καταγραφές στα αρχεία της εκκλησίας αφορούν στην περίοδο 1857 έως 1930 βρίσκουμε άτομα που  έχουν γεννηθεί ακόμη και το 1744!

Ο Γ.Κ. Έκανε τον μεγάλο κόπο να συντάξει το βιβλίο του σε τέσσερα χειρόγραφα αντίτυπα. Ενα για την οικογένειά του, ένα για τον Δήμο, ένα για την Δημόσια Βιβλιοθήκη και το τέταρτο για την εκκλησία του Αγ. Νικολάου.

Ο τόμος της βιβλιοθήκης για κάποιο λόγο δεν είναι διαθέσιμος για όσους θα ήθελαν να ενημερωθούν για τις ρίζες τους. Είτε έχει χαθεί σε κάποια μεταφορά είτε έχει παραπέσει.

Με πρωτοβουλία του Ιερέα μας Αντώνιου Κασσελάκη ο τόμος που ανήκει στον Ιερό Ναό Αγ. Νικολάου Δελφών ψηφιοποιείται απο τα “Δελφικά Χρονικά” και θα δοθεί σε δισκέτα στην Δ. Βιβλιοθήκη Δελφών για κάθε δυνατή χρήση.

Εδώ θα διαβάσετε τον πρόλογο του έργου καθώς και κάποιες χρήσιμες παρατηρήσεις-διαπιστώσεις που έκανε ο Γιάννης Καπέλλος.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Στη Δημαρχία Δελφών διασώθηκε μέχρι σήμερα (σημ.1977) το βιβλίο που αποτελούσε το ληξιαρχείο της εποχής και το οποίο τηρούσαν οι εκάστοτε εφημέριοι Ιερείς του ενοριακού Ναού του Αγίου Νικολάου, απο του έτους 1857 μέχρι του 1930, δηλ. απο της αποκαταστάσεως του Ελληνικού Κράτους, ύστερα απο τη νικηφόρο εξέγερση των Ελλήνων κατά της τυραννίας των Τούρκων το έτος 1821.

Απο το έτος 1930 και ύστερα συστήθηκαν τα επίσημα Δημοτολόγια του Κράτους που τηρούνται απο τους ληξιάρχους των Δήμων και Κοινοτήτων.

Η επιθυμία μου να μάθω τους προγόνους μου, απο σεβασμό και αγάπη σε αυτούς, με έσπρωξε στο να ψάξω, να βρώ και να καταρτήσω το οικογενειακό δένδρο της φαμίλιας μου. Στη συνέχεια όμως, σκέφτηκα πως θα ήταν κρίμα να χαθεί τόσο λαογραφικό υλικό, που βρίσκεται σε αυτό το βιβλίο. Ακόμη δε και πολλοί απο τους συμπατριώτες μου θα ήθελαν τα των προγόνων των, πράγμα όμως δύσκολο για τον κάθε έναν αφού και κόπος αλλά και χρόνος πολύς χρειάζεται για αυτή την δουλειά.

Αυτοί είναι οι λόγοι που με έκαμαν να καταπιαστώ με τη σύνταξη του τόμου που κρατάμε στα χέρια μας σε τέσσερα αντίτυπα που το πρώτο θα μείνει στο σπίτι μου και τα άλλα τρία θα χαριστούν απο ένα στην Δημαρχία των Δελφών, το δεύτερο στην Δημόσια Βιβλιοθήκη Δελφών και το τρίτο στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου Δελφών.

Η δουλειά αυτή άρχισε το 1977 και τελείωσε το 1979. Πιθανόν δε να αποτελέσει την αρχή για ευρύτερη λαογραφική έρευνα.

Ι. Καπέλλος

ΠΩΣ ΒΓΗΚΑΝ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Το βιβλίο που τηρούσαν οι εφημέριοι Ιερείς του Ενοριακού Ναού του Αγίου Νικολάου Δελφών ήταν χωρισμένο σε τρία μέρη. Στο πρώτο καταχωρούσαν τις γεννήσεις, στο δεύτερο τους γάμους και στο τρίτο τους θανάτους.

Στο κάθε βιβλίο αντίστοιχα καταχωρούσαν τα ονοματεπώνυμα, τις ημερομηνίες και ύστερα απο ποιάς αρχής έγγραφη άδεια ετελείτο ο γάμος ή εγένετο ο ενταφιασμός του αποθανόντος. Στις περιπτώσεις των γεννήσεων, πολλές φορές αναφέρονται και τα ονόματα των αναδόχων καθώς και το όνομα της μαμμής που παραστάθηκε στην γέννα, ενώ στο βιβλίο των γάμων, πολλές φορές, δεν αναγράφεται το επίθετο της νύφης.

Η πρώτη σελίδα του καθενός απο τα μέρη που ήταν χωρισμένο το βιβλίο ήταν θεωρημένο απο τον Επίσκοπο Φωκίδος ως εξής : “ Το παρόν βιβλίον....... (στο καθένα αναφέρεται σαν τι βιβλίο θα χρησιμοποιηθεί).... φέρει φύλλα...... ή σελίδας....... δίδεται τω εν τω χωρίο Δελφών Ιερώ Ναώ του Αγ. Νικολάου ασφραγισμένον τη επισκοπική σφραγίδι.

Εν Αμφίσση τη 30 Δ/βρίου 1956

Ο Φωκίδος Δαυίδ

Απο το βιβλίο αυτό πάρθηκαν τα στοιχεία απο τα οποία καταρτίστηκε το δελτίο κάθε οικογένειας.

Τα πρώτα ονόματα, που αποτέλεσαν και την βάση της σύνταξης οικογενειακού δελτίου, πάρθηκαν απο το βιβλίο θανάτων και είναι κατά βάσιν οι γενάρχες κάθε οικογένειας.

Τα πρώτα αυτά ονόματα που αναφέρουμε δεν μπορεί να είναι χρονολογικά τοποθετημένα επακριβώς. Δεν πρέπει όμως να απέχει πολύ απο το σωστό, λ.χ. αναφέρεται στο βιβλίο θανάτων

ότι : Απεβίωσε ο Α στις 15 Αυγ.1858 σε ηλικία 60 ετών. Πιθανόν η ηλικία των 60 ετών να μην είναι ακριβής οπόταν και το έτος γεννήσεως που θα πρέπει να είναι το 1798 δεν θα είναι σωστό.

Αλλη περίπτωση : Απεβίωσε στις 20 Απριλίου 1870 η χήρα Β του “πότε” Α σε ηλικία 72 ετών, αυτό μας λέει ότι η Β πρέπει να είχε γεννηθεί το 1798 περίπου, αλλά υπηρξε και ο Α για τον οποίο δεν έχουμε άλλα στοιχεία. Είναι διαπιστωμένο πως μεταξύ των συζύγων υπήρχε πάντοτε μια διαφορά ηλικίας απο ένα έως και δέκα έτη, άρα και ο Α πρέπει να είχε γεννηθεί περί το 1793 περίπου και πρέπει να είναι γενάρχης εφόσον υπάρχουν στοιχεία ότι γεννήθηκαν παιδιά απο τους Α και Β.

Κάθε οικογενειακό δελτίο που καταρτίστηκε χωρίστηκε σε τρείς στήλες. Η πρώτη για τις γεννήσεις, η δεύτερη για τους γάμους και η τρίτη για τους θανάτους. Σε κάθε στήλη υπάρχει η σελίδα και ο αύξων αριθμός του βιβλίου της εκκλησίας απ' όπου πάρθηκαν και είναι χρονολογικά καταχωρημένα. Υπάρχει δε και τέταρτη στήλη όπου σημειώνεται η ηλικία του γάμου και του θανάτου όταν σημειώνεται στις αντίστοιχες πράξεις.

Απο τις εγγραφές που υπάρχουν στα βιβλία ελπίζω να μη μου έχουν διαφύγει. Διαπιστώθηκαν όμως ελλείψεις και παραλείψεις αρκετές. Στο βιβλίο γεννήσεων λείπουν 4 σελίδες, οι 23, 24, 25 και 26. Υπάρχουν διπλές εγγραφές αλλά και παραλλείψεις. Κατά σύμπτωση διαπίστωσα οτι συγγενείς μου, αδελφοί δίδυμοι που γεννήθηκαν το 1870 δεν είναι γραμμένοι. Οι εφημέριοι καταχωρούσαν στα βιβλία της εκκλησίας μόνο τα μυστήρια όσων ετελούντο στην ενορία τους. Αν κατά συνέπεια τύχαινε να παντρευτεί κάποιος ή να πεθάνει σε άλλο μέρος δεν είναι γραμμένος στα βιβλία της εκκλησίας.

Παρ' όλες τις παραπάνω διαπιστώσεις ελπίζω πως ύστερα απο προσεκτικές παρατηρήσεις και συγκρίσεις εκ μέρους μου, να μην απέχουν της αλήθειας.

Ετσι σχηματίστηκε ο τόμος που περιέχει τα οικογενειακά δελτία όλων εκείνων που γεννήθηκαν, έζησαν και πέθαναν σε αυτόν τον τόπο απο το έτος 1857, εκτός ελαχίστων που ή απεδήμησαν ή για οποιοδήποτε άλλο λόγο δεν έχουν γραφεί στα παραπάνω βιβλία.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΕΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΓΓΡΑΦΕΣ

Απο το βιβλίο που είναι θεωρημένο απο την Επισκοπή Φωκίδος βγαίνει πως Επίσκοπος ήταν ο Δαυίδ. Είναι άραγε διάδοχος του εθνομάρτυρα Ησαία που έπεσε μαχόμενος στην μάχη της Αλαμάνας του 1821; Πιθανόν.

Σαν επισκοπικός επίτροπος απο 22 Γενάρη 1884 μέχρι 14 Νοέμβρη 1899 υπογράφει ο απο τους Δελφούς καταγόμενος Αρχιμανδρίτης Μητροπόλεως Αμφίσσης, Χριστόδουλος Στασινός.

Εφημέριοι ιερείς του Ενοριακού Ναού Αγ. Νικολάου Δελφών, που είχαν επιφορτιστεί την τήρηση των ληξιαρχικών βιβλίων που αναφέραμε υπήρξαν κατά χρονολογική σειρά οι εξής:

1. Παπαϊωάννης Δήμογλου που στη συνέχεια υπογράφει Δήμογλου Ζερβός και κατόπιν σχέτο Δήμου, απο Φλεβάρη 1857 μέχρι 15 Γενάρη 1879. Πέθανε σε ηλικία 106 ετών, 6 Αυγ. 1880. Υπάρχουν ιδιόχειρες εγγραφές, με την χαρακτηριστική εγγραφή του με τις ελάχιστες γραμματικές γνώσεις και τα περίφημα κολλυβογράμματα της εποχής του.
2. Παπαλουκάς Στασινός, απο 24 Απρίλη 1857 μέχρι 1η Απρίλη 1861, που έπαψε να υπογράφει χωρίς να φαίνεται ο λόγος αφού έζησε μέχρι 5 Φλεβάρη 1865 που πέθανε σε ηλικία 48 ετών. Απο τον τίτλο του Παππά έμεινε το οικογενειακό επώνυμο Παππαλουκά μέχρι σήμερα.
3. Ζαχαρίας Παπαθανασίου απο 7 Οκτ. 1865 μέχρι το 1870. Απεβίωσε 5 Γεν. 1871, ετών 90.
4. Παπαπαναγιώτης (χωρίς επώνυμο) υπογράφει σε λίγες εγγραφές γάμων και θανάτων τα έτη 1857 και 1858 και μόνη εγγραφή στην μερίδα του οτι την 15η Ιουλ. 1860 απεβίωσε εκ γήρατος ο Παναγιώτης Ιερεύς ετών 95 και ετάφη κατά την συνήθη εκκλησιαστική τάξιν εν τη εκκλησία του Αγ. Νικολάου (οχι στο νεκροταφείο).
5. Παπαϊωάννης Σακελλαρίου απο 9 Οκτ. 1870 μέχρι 29 Νοε 1913 που πέθανε σε ηλικία 72 ετών και ετάφη εν τω καθολικώ Αγ. Νικολάου.
6. Νεόφυτος Γεωργίου εφημέριος (πιθανόν ιερομόναχος) απο 11 Δεκ. 1879 μέχρι 12 Γενάρη 1880.
7. Παπανικόλαος Λυριντζής απο 16 Ιουλ. 1881 μέχρι του θανάτου του μετά το 1930.
8. Παπαηλίας Καραμπελάς απο 6 Αυγ. 1914 μέχρι του θανάτου του μετά το 1930.

Οπως είδαμε στο βιβλίο γεννήσεων σημειώνονται οι νόμιμοι γονείς του παιδιού, η ημερομηνία που βαφτίστηκε με το όνομα του αναδόχου. Δεν παραλείπονται να σημειωθούν και ελάχιστες περιπτώσεις προϊόντων παρανόμων ερώτων (2-3 περιπτώσεις απο το 1857 μέχρι το 1930).

Στο βιβλίο γάμων εκτός απο τα ονόματα αυτών που παντρεύονται αναφέρονται και τα ονόματα των παρανύμφων καθώς και με ποιάς αρχής άδεια τελέστηκε ο γάμος. Χαρακτηριστικές δε είναι οι εξής εγγραφές : στην σελίδα 90 αριθ. 6 συνεπεία της υπ' αριθμόν 1810 απο 28-5- ε.ε διαταγής ιεράς Συνόδου και κατ' επιείκειαν ενυμφέφθη ο Γ.Π. Την Α.Ι.Δ είς γάμον πρώτον.

Στην σελίδα 22 αριθμός 65 που γράφει: κατ' έγγραφον άδειαν του Επισκοπικού Επιτρόπου Αμφίσσης εσυζεύχθησαν εις την εκκλησίαν του Αγ. Νικολάου ο Νικόλαος Κ. Μετά της Σταθούς Τζ. Είς γάμον Α' κατά την τελετήν ως ομολόγησαν εξομολογήθησαν.

Στο βιβλίο θανάτων σημειώνεται η ημερομηνία του θανάτου, η αιτία που τον προκάλεσε, με ποιάς αρχής άδεια έγινε ο ενταφιασμός και σε ποιό μέρος καθώς και η ηλικία απο την οποία βγαίνει η μεγάλη θνησιμότητα κατά την νεαρή ηλικία και κυρίως την βρεφική.

Στο βιβλίο αυτό είναι χαρακτηριστικές οι εκφράσεις : εκτός των συνηθισμένων απέθανε ή απεβίωσε ή εξετελεύτησε βρίσκουμε το απεδήμησε είς Κύριον..... ή το επλήρωσεν το κοινόν χρέος ...... (ο τάδε).

Επι πλέον βρίσκουμε ιδιάζουσες περιπτώσεις θανάτων :

1. Στην σελ.11 αριθ. 44 σημειώνεται απεβιώσεν εκ ΒΡΟΓΧΙΤΙΔΟΣ ο Λ.Α.Δ μικρόν βρέφος δύο μηνών και ετάφη κατά την συνήθη εκκλησιαστικήν τάξιν εν τω Αγ. Νικολάω.
2. Στην σελίδα 12, αριθ. 46, απεβίωσεν ο Παναγιώτης Ιερεύς και ετάφη κατά την συνήθην εκκλησιαστικήν τάξιν εν τη εκκλησία Αγ. Νικολάου.
3. Στην σελ. 13, αριθ. 56, απεβίωσεν εξ αιφνιδίου θανάτου κ' χρονικού πάθους η Θ. του “ποτέ” Γ.Χ και ετάφη κλπ.
4. Στην σελ. 14, αριθ. 55, απεβίωσεν εκ σφοδράς ασθενείας 60 ετών η γυνή του Ι.Α και ετάφη, κλπ.
5. Στην σελ. 25, αριθ. 103, απεβίωσεν ο Αναγνώστης Μ απο ασθενείας πειρασμού (η γερασμού) και ετάφη εις Προφ. Ηλίαν κατ' έγγραφον άδειαν του Νεκροσκόπου, 1865 Οκτ. 7 ετών 103.
6. Στην σελ. 6, αριθ. 126, 13 Δεκ 1877, απεβίωσαν πνιγέντες εν τω Πλειστώ ποταμώ οι Σπύρος και Σίμος Αν. Κουμπλή ετών ο μέν 34 ο δε 38 και ετάφησαν την επιούσαν εν τω νεκροταφείω αδεία του Νεκροσκόπου.
7. Στην σελ. 83, αριθ. 18, 22 Οκτ. 1890 απεβίωσεν ο υιός του Ν.Α Κωστούλας ετών 4, ετάφη εν τω νεκροταφείω, η αιτία του θανάτου του προερχομένη κατεβασάδος της Ροδινής παρέσυρε την οικία του Γ.Δ ευρισκομένου εν αυτή απεπνίγη.
8. Απο 12 Σ/βρίου μέχρι 4 Οκτ. 1899 δις μέσα σε 22 ημέρες πέθαναν 14 άτομα απο επιδημία “ΒΛΟΓΙΑΣ”, κυρίως νεαρής ηλικίας και ενταφιάστηκαν στο Μετόχι της Μονής Ιερουσαλήμ όπου λόγω της επιδημίας είχαν απομονωθεί.

Απο τα παραπάνω ακόμη βγαίνει πως οι νεροποντές στην περιφέρεια δεν είναι σπάνιες. Ετσι βλέπουμε στις 13 Δεκ. 1877 να πνίγονται οι κτηνοτρόφοι αδελφοί Κουμπλή απο κατεβασιά του χείμαρου Πλειστού και στις 22 Οκτ. 1890 πνίγηκε ο μικρός Κωστούλας του Ν.Α που βρισκόταν σε σπίτι συγγενούς του (γιατί ο Νικόλαος Αθανασίου και ο Γεώργιος Διαμαντόπουλος ήσαν στενοί συγγενείς, αυτά είναι τα αρχικά Ν.Α και Γ. Δ) και τον οποίο παρέσυρε η κατεβασιά της Ροδινής που είναι η δυτική ρεματιά απο τις Φαιδριάδες πέτρες και ακριβώς πάνω απο το Ιερό του Απόλλωνα.

Η ίδια κατεβασιά της Ροδινής μας φοβέρισε και πάλιν το 1932, ευτυχώς με μικρή ζημιά που έκαμε στην ανατολική γωνία του Πολυγωνικού Τοίχου του Ναού του Απόλλωνα στην Ιερά Οδό.

Είμαι βέβαιος πως μια λεπτομερής μελέτη σε όλο το βιβλίο της Εκκλησίας πολλά ακόμη λαογραφικά στοιχεία μπορεί να μας δώσει.

Ο συντάξας

Η πρώτη σελίδα απο την καταχώρηση της οικογένειας Καπέλλου :